Plastik Türleri Nelerdir?

Günlük hayatta sıklıkla kullandığımız su şişeleri ve yiyecek kapları gibi birçok ürünün ana maddesi olan plastik, birçok farklı türde karşımıza çıkar. Plastik türleri yediye ayrılır. Plastik türlerinin farkını bilmek, plastik geri dönüşümü hakkında daha bilinçli kararlar vermenize yardımcı olur. Bu yazıda plastik fiyatları ve türleri hakkında konuşacağız.

Plastik türleri nelerdir?

Plastik türleri yediye ayrılır. Bunlar:

• Polietilen Tereftalat (PETE veya PET)
• Yüksek Yoğunluklu Polietilen (HDPE)
• Polivinil Klorür (PVC)
• Düşük Yoğunluklu Polietilen (LDPE)
• Polipropilen (PP)
• Polistiren (PS)
• Çeşitli Plastikler (Polikarbonat, polilaktit, akrilik, akrilonitril bütadien, stiren, cam elyafı ve naylon) olarak sıralanır.

Günlük hayatta ev içinde kullandığımız eşyalar, telefonlar, ulaşım araçları vb. neredeyse bütün ürünlerde plastik kullanılır. Dünyada bu kadar yaygın olması sebebiyle plastik, en önemli materyallerdendir. Bu zamana kadar bütün plastik türleri toplamında 9.1 milyar ton plastik üretilmiş olması da, plastiğin en önemli materyallerden biri olduğunu kanıtlar nitelikte.

Numaralarına göre plastik türleri nelerdir?

Sıklıkla kullanılan plastik materyali, kendi arasında yedi farklı türe ayrılır. Genelde sadece “plastik” olarak anılsa da, her farklı türün kendine ait özelliği ve kullanım alanı bulunmaktadır.

1 Numaralı Plastik – Polietilen Tereftalat (PETE veya PET)

İlk olarak J. Rex Whinfield ve James T. Dickson tarafından 1940 yılında tanıtılmıştır. PETE veya PET, plastik türleri arasında en yaygın kullanılan türlerdendir. Tanıtıldıktan yaklaşık 30 sene sonra, Coca-Cola ve Pepsi gibi markalar tarafından saydam içecek şişelerinde kullanılmaya başlanmıştır.

PETE plastikleri, Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunan bütün plastik şişe ve kapların %96’sını oluşturur. Ancak bunların sadece %25’i geri dönüştürülür. Üzerinde 1 numarasını gördüğünüz plastikleri geri dönüştürerek siz de temiz bir çevreye katkıda bulunabilirsiniz.

2 Numaralı Plastik – Yüksek Yoğunluklu Polietilen (HDPE)

1953 yılında diğer plastik türlerine katılan HDPE, Karl Ziegler ve Erhard Holzkamp tarafından bulundu. HDPE ilk olarak katalizörler ve düşük basınç kullanılarak üretildi. HDPE ilk üretildiği dönemlerde, kanalizasyon boruları ve menfez boruları olarak kullanıldı. Günümüzde birçok farklı üründe HDPE kullanılmaktadır.

Plastik türleri arasında en çok geri dönüştürülen tür HDPE’dir. Bunun sebebi, HDPE’nin aşırı sıcak veya soğuğa maruz kaldığında kırılmamasıdır. Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı’na göre bir yıl içerisinde HDPE kullanılarak üretilen ürünlerin %12’si geri dönüştürülmektedir. Bu miktar az gibi görünse de gezegenin karbon ayak izinde çok fazla yer kaplamamaktadır.

3 Numaralı Plastik – Polivinil Klorür (PVC)

PVC, endüstriyel üretimde kullanılan en eski sentetik malzemelerden biridir. PVC, 1838 ve 1872 iki kere keşdefildi. Bu iki seferde de PVC plastiği, kazayla elde edildi. 1838 yılında Fransız fizikçi Henri Victor Regnault tarafından, 1872 yılında ise Alman kimyager Eugen Baumann tarafından bulundu. İki bilim insanı da, güneş ışığına maruz bırakılmış vinil klorür dolu şişelerin içinde PVC olduğunu keşfettiler.

PVC, plastik türleri arasında en az geri dönüştürülenlerden biridir. Bir yılda üretilen PVC’nin %1’den azı geri dönüştürülür. PVC’ler, zehirli plastik olarak da bilinir. Bunun sebebi işe birçok toksin içermesi sonucu, sağlımıza ve çevreye çok zararlı olması olmasıdır.

4 Numaralı Plastik – Düşük Yoğunluklu Polietilen (LDPE)

LDPE, üretilen ilk polietilendir ve polietilen materyalinin atası olarak bilinir. HDPE’den daha hafiftir bu yüzden geri dönüşümde ayrı bir materyal olarak kabul edilir.

LDPE kullanılarak üretilen ambalajlar ve kaplar, bütün plastik atıkların %56’sını oluşturur. Bu LDPE atıkların %75’i evlerde kullanılan ürünlerden gelir. Neyse ki birçok geri dönüşüm tesisi, LDPE ürünleri daha verimli bir biçimde geri dönüştürebilecek şekilde kendilerini geliştirmektedir.

5 Numaralı Plastik – Polipropilen (PP)

Polipropilen, Philips Petroleum Company çalışanları J. Paul Hogan ve Robert L. Banks tarafından 1951 yılında bulunmuştur. Polipropilenin keşfedildiği dönemde kimyagerler, propileni benzine dönüştürmeye çalışıyorlardı ancak bunun yerine plastik üretebilmek için yeni bir katalitik süreç keşfettiler.

Amerika Birleşikler Devletleri’nde polipropilen ürünlerinin yalnızca %3’ü geri dönüştürülmektedir. Bir yılda 150 milyon şişe olmayan plastik malzeme, geri dönüşüm için toplanmaktadır. Bu da, üretilen plastik ürünler çok fazla olsa da bunun çok küçük bir kısmının geri dönüştürüldüğü anlamına geliyor.

6 Numaralı Plastik – Polistiren (PS)

1839 yılında Alman eczacı Eduard Simon, ilaç hazırlarken yanlışlıkla polistirenle karşılaştı. Doğal reçineden bir maddeyi izole eden Simon, ne keşfettiğinin farkında değildi. Alman kimyager Hermann Staudinger, bu polimer üzerinde çalışmalar yaptı ve kullanım alanlarını genişletti.

Polistiren hafiftir ve plastik materyallere dönüştürülmesi kolaydır. Aynı zamanda kolayca kırılan polistiren, çevreye oldukça zararlıdır. Dünyanın dört bir yanındaki plajlar, deniz hayvanlarının sağlığını tehlikeye atan polistiren atıklarla doludur. ABD çöp sahası atıklarının %35’ini polistiren oluşturur.

7 Numaralı Plastik – Çeşitli Plastikler

Geri kalan plastik türleri şunlardır: polikarbonat, polilaktit, akrilik, akrilonitril bütadien, stiren, cam elyafı ve nalyon. Plastik geri dönüşüm programlarında “çeşitli plastikler” adı altında bu materyallerden farklı plastik türleri de bulunmaktadır.

Bu kategoriye BPA içeren birçok ürün dahil edilebilir. Bu, özellikle gıda ürünlerinde BPA kullanılan ambalajlardan uzak durmanız anlamına geliyor. Bu plastikler üretildikten sonra tekrar parçalanması oldukça zordur. Onları parçalamanın yöntemi, aşırı yüksek sıcaklara maruz bırakmaktır. Bu yüzden bu plastikler, geri dönüştürülmesi imkansız ürünlerdir.

Plastik Türleri ve Kullanım Alanları

1 Numaralı Plastik – PET/PETE

Genelde içecek şişeleri (su, gazlı içecekler vb.) PET plastik ile üretilir. Geri dönüşümü kolaydır ve geri dönüştürüldükten sonra birçok farklı üründe kullanılabilir.

2 Numaralı Plastik – HDPE

HDPE plastik türleri zehirli değildir ve genelde yiyecek içecek saklayıcılarında kullanılır. Bu plastik türleri, yeniden kullanıma uygun değildir ancak geri dönüştürülüp çit ve sandık yapımlarında kullanırlar.

3 Numaralı Plastik – PVC

PVC genellikle endüstriyel alanlarda, tesisatlarda ve inşaatlarda kullanılır. Geri dönüştürüldüğünde mobil evlerde kullanılabilir.

4 Numaralı Plastik – LDPE

Markete gittiğinizde karşınıza çıkan birçok ürün, LDPE plastik kullanılarak üretilmiştir. Plastik bahçe masası ve sandalyesi gibi ürünlerde de LDPE kullanılır.

5 Numaralı Plastik – PP

Yaygın plastik türleri arasında polipropilen, yüksek sıcaklara dayanabilen ve erimeyen bir plastiktir. Yoğurt kaplarında ve otomotiv endüstrisi gibi çeşitli alanlarda kullanılır.

6 Numaralı Plastik – PS

Plastik türleri arasında geri dönüşümü en zor olan türlerden birisi polistirendir. Kahve bardaklarında ve oyuncaklarda kullanılır. Geri dönüştürüldüğünde araba plakası çerçevelerinde ve cetvellerde kullanılır.

7 Numaralı Plastik – PC

Araba parçalarında, bazı yemek kaplarında ve damlatmaz bardaklarda bulunur. Bunun dışında plastik kerestede de kullanılır.